Η διεθνής καριέρα του Ιωάννου Η'

Ο αυτοκράτωρ Ιωάννης Η' Παλαιολόγος εις το έργον "Η πομπή των Μάγων"
του Μπενότσο Γκότσολι (μπροστά του, με γυρισμένην την πλάτην εγώ,
ο πρωτοπανεντιμοϋπέρτατος Κωνσταντίνος Καντακουζηνός)

Ο πρωτοπανεντιμοϋπέρτατος Κωνσταντίνος Καντακουζηνός θα ξετυλίξει σήμερον το κουβάριον των αναμνήσεών του από την εποχήν των Παλαιολόγων και θα αποκαλύψει άγνωστας πτυχάς του ταξιδίου του αυτοκράτορος Ιωάννου Η' Παλαιολόγου εις την Ιταλίαν και τα παρασκήνια της συνόδου Φερράρας-Φλωρεντίας, με την οποίαν επανηνώθησαν η Ορθόδοξος και η Καθολική Εκκλησία. Πριν ξεκινήσω, να σημειώσω δύο πράγματα: 1) ότι, αν και η δράσις μου τοποθετείται εις την εποχήν του μπάρμπα μου, του Ιωάννου ΣΤ' (δηλαδή 100 χρόνια προ του Ιωάννου Η'), παρέμενα ενεργός, καθότι ήμουν ψηλά εις την επετηρίδα για την κατάληψιν του θρόνου (κάτι προσπάθειες του Μανουήλ Β' να αλλάξει η διαδικασία και να γίνεται διαγωνισμός μέσω ΑΣΕΠ δεν τελεσφόρησαν) και 2) ότι ο Ιωάννης Η' δεν ήτο ο μοναδικός βυζαντινός αυτοκράτωρ που έκανε summer promo tour εις το εξωτερικόν (περί του πατέρα του, Μανουήλ Β', και της δικής του διεθνούς καριέρας θα ομιλήσω προσεχώς).

Το έτος 1438 ο Ιωάννης Η' απεφάσισε να μαζέψει διαφόρους κοσμικούς και εκκλησιαστικούς αξιωματούχους και να πάμε όλοι μαζί εις την Ιταλίαν. Δεν μας απεκάλυψε αρχικώς τα σχέδια του και πολλοί ενόμισαν ότι θα πηγαίναμε για ψώνια  - αφήνω δε κατά μέρος τις παραγγελίες που είχαμε για δερμάτινα από την Φλωρεντία, για Gucci, Armani κτλ... Όταν όμως το πρωί της αναχωρήσεως συγκεντρωθήκαμε μπροστά στα πούλμαν που μας περίμεναν εις την είσοδον του Μεγάλου Παλατίου, για να μας πάνε εις το λιμάνι (ο τσίπης ο Ιωάννης Η' θα μας πήγαινε διά θαλάσσης), ο αρχηγός της αποστολής, δηλαδή ο αυτοκράτωρ (καθ' όλην την διάρκειαν της αποστολής κρατούσε ψηλά μια ομπρέλα για να μην τον χάνει το γκρουπ), μας εμοίρασε το πρόγραμμα και προς μεγάλη μας έκπληξιν είδαμε ότι δεν είχαμε ούτε μίαν ημέραν ελεύθερην για ψώνια, μόνο συζητήσεις με καρδιναλίους και θεολόγους και συναντήσεις με τον Πάπαν, βασιλείς και ευγενείς. Βέβαια ουδείς διεμαρτυρήθη, διότι ήμασταν όλοι ένας κι ένας: ο αυτοκράτωρ με την συνοδεία του, εγώ, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωσήφ Βου (μαζί με άλλους Πατριάρχες βου, δηλαδή Αντιοχείας, Ιεροσολύμων κτλ.), ο επίσκοπος Νικαίας (και μετέπειτα καρδινάλιος) Βησσαρίων, ο Επίσκοπος Εφέσου Μάρκος ο Ευγενικός, ο Γεώργιος Σχολάριος, ο φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων και διάφοροι άλλοι.

Μετά από μακρόν ταξίδιον καταλήξαμε εις την Φερράρα (ιδέα του Ιωσήφ Β' ήτο αυτή, διότι ήτο μέγας φαν της Φερράρι και νόμιζε ότι παράγεται εκεί - ήθελε μάλιστα να οδηγήσει και μονοθέσιον εις τα δοκιμαστικά). Αλλά δυστυχώς η πόλις δεν είχε τίποτα σπουδαίον: διαθέτει βεβαίως εξαιρετικά δείγματα αναγεννησιακής τέχνης, τα οποία όμως εμείς δεν είδαμε, διότι η Αναγέννησις περίμενε την επίσκεψίν μας για να ξεκινήσει. Και σαν να μην έφθανε αυτό, πλάκωσαν οι καρδινάλιοι με τα θεολογικά τους και άρχισαν να μαλώνουν με τον Μάρκον τον Ευγενικόν.

Με την ευκαιρίαν θα ομιλήσω για τους συμμετέχοντας. Ξεκινώ από τον Μάρκον: ευφημισμός είναι το "ευγενικός", διότι ο Μάρκος τους μπινελίκωνε όλους αγρίως. Θυμάμαι, επί παραδείγματι, πως, όταν τον έστηνα εις την ρεσεψιόν του ξενοδοχείου προ της νυχτερινής μας εξόδου εις τα οινοπνευματοποτεία της Εθνικής Οδού Φερράρας-Πάδοβας, έπαιρνε τηλέφωνον εις το δωμάτιόν μου και με έβριζε σκαιώς: "Γαμώ την μπανακόλα μου, κατέβα κάτω τώρα, μην σ' αρχίσω στα γαμοσταυρίδια". Ο Γεώργιος Σχολάριος ήτο ό,τι λέγει και το όνομά του: εις το πρωινόν π.χ., φρόντιζε η επιφάνεια του βιτάμ να ευρίσκεται πάντοτε εις την ιδίαν ευθείαν και εδίπλωνε τας πετσέτας του εις σχήμα τριανταφύλλου. Ο φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων ωνομάσθη ούτως από τους Ιταλούς, διότι εσαβούριαζε τους μπουφέδες με τας μακαρονάδας και τας πίτσας και είχε τρομάξει το μάτι τους.

Επειδή η πόλις της Φερράρας δεν είχε πολλές μπουτίκ για ψώνια, εζήτησα προσωπικώς από τον Ιωάννη Η' να πάμε εις την Φλωρεντίαν και έτσι αι συζητήσεις συνεχίσθησαν εκεί. Οι περισσότεροι ήθελαν να πάνε εις το Ντουόμο και εις το μουσείον Ουφίτσι να θαυμάσουν τα έργα τέχνης, ωστόσο διεπιστώθη ότι όλα τα μουσεία ήσαν ακόμη σχεδόν άδεια. Έτσι ο Ιωάννης Η' αποφάσισε να ποζάρει ως μονδέλον για τους πρώτους αναγεννησιακούς καλλιτέχνας: ξεκινήσαμε με γκεστ συμμετοχήν εις το έργον "Η πομπή των μάγων" του Benozzo Gozzoli (βλ. την εικόνα που κοσμεί την παρούσαν ανάρτησιν. Εγώ είμαι μπροστά από τον αυτοκράτορα, φοράω κόκκινον καπέλον και κεραμιδοκανελοκοραλοκόκκινο καλτσόν - ουχί, δεν έκανα πιάτσα εις την Piazza della Signoria). Θυμάμαι ότι ο αυτοκράτωρ είχε αποφασίσει για το πορτρέτον να βάλει τα μεταξωτά (και να φυσάει). Συνεχίσαμε με σχέδια διά τον Pisanello (μπορείτε να διαβάσετε και λεπτομέρειες για την μόδα που εισήγαγε ο Ιωάννης Η'). Επιπλέον, ο Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων μη έχοντας άλλον τρόπον να απασχοληθεί (τον είχαμε βάλει σε πρόγραμμα διαίτης Άτκινς) έκανε ιδιαίτερα σε μερικούς δυτικούς αναφορικά με την πλατωνικήν φιλοσοφίαν.

Ένα άλλο ζήτημα που αντιμετωπίσαμε ήτο η προσκύνησις του πάπα Ευγένιου Δ' από τον Ιωάννη Η'. Πάλι βρήκα την λύσιν: γνωρίζοντας την τσιγγουνιάν του Ιωάννου Η' (όπως όλοι οι πλούσιοι, του άρεσε να φορά μεταξωτά αλλά κυνηγούσε και την δεκάρα), όταν αι δύο αντιπροσωπείαι συνηντήθησαν, έριξα κρυφά μια χρυσήν λίραν και αμέσως φώναξα εις τον αυτοκράτορα δείχνοντας τα πόδια του Πάπα: "Τζώνυ, μια χρυσή λίρα!" Πριν προλάβω να ολοκληρώσω την φράσιν μου, ο Ιωάννης ήτο ήδη στα τέσσερα. Το αποτέλεσμα ήτο δι' όλους ευτυχές: ο Ευγένιος Δ' ενόμισε ότι ο αυτοκράτωρ τον προσεκύνησε, αι αντιπροσωπείαι υπέγραψαν την ένωσιν των Εκκλησιών και ο Ιωάννης Η' εκέρδισε μίαν χρυσήν λίραν. Τώρα ξέρετε σε τίνος τας αόκνους προσπαθείας οφείλεται η πολυπόθητος Ένωσις.
Ο μόνος που δεν υπέγραψε ήτο ο Μάρκος ο Ευγενικός, διότι προέβαλε σθεναρά θεολογικά επιχειρήματα - προσωπικώς πιστεύω ότι ενευρίασε που δεν βρήκε αυτός την λίραν. Και όταν γυρίσαμε πίσω, έκανε κακόν χαμόν και ακύρωσε ουσιαστικώς την υπογεγραμμένην Ένωσιν.
Δεν πειράζει, εμένα μου έμειναν τα σουβενίρ από την Φλωρεντίαν: μολύβια Πινόκιο, μαγνητάκια για το ψυγείον και κρυστάλλινες σφαίρες με το Ντουόμο...

Ειμί Κωνσταντίνος ο συνοδός των συνοδικών και άρτι ωλοκλήρωσα.

Υ.Γ.: Το ταξίδιον του Ιωάννου Η' ενέπνευσε αργότερα τον αδελφόν του Θωμάν Παλαιολόγον (τελευταίον δεσπότην του Μυστρά), ο οποίος κατέφυγε εις την Ιταλίαν και έγινε σούπερ σταρ. Ο αντίκτυπος της διεθνούς επιτυχίας των αδελφών Παλαιολόγων είναι και σήμερα ορατός εις τους εγχωρίους σελέμπριτις που αναζήτησαν και αυτοί την διεθνή καταξίωσιν: Άννα Βίσση, Δέσποινα Βανδή, Σάκης Ρουβάς, Κώστας Σόμερ κ.α.